Müsahibim deputat, siyasi elmlər doktoru, professor Hikmət Babaoğludur. Onunla bu müsahibədə Azərbaycan və dünya gündəmində olan siyasi mövzular, o cümlədən digər ictimai-bədii məsələlər fonunda danışdıq.
Gununsesi.info Hikmət Babaoğlu ilə müsahibəni təqdim edir:
–Hikmət müəllim, VII Çağırış Milli Məclis fəaliyyətə başlayan kimi ilk nəzərə çarpan məsələ cərimələrin yüksək məbləğdə artımı oldu. Niyə bu qədər sərt başladı fəaliyyətiniz? Vətəndaşlar deyir ki, razıyıq, cərimələri qaldırırlarsa, heç olmasa, maaşları da qaldırsınlar…
-Ümumiyyətlə, heç bir ölkədə cərimələrin aşağı və yuxarı həddi cərimələmək xatirinə edilmir. Əvvəla, bu cərimələrin mahiyyəti pisdirmi? Deyilir ki, vətəndaş, inzibatı xəta törətmə, ətrafı zibilləmə. Demək, cərimə azdırsa, bunları etmək olar? Cərimə oldu-olmadı hər kəs etik prinsiplərə əməl etməlidir. Bu məsələni ictimai rəydə fərqli istiqamətə yönləndirmək olmaz. Biz niyə cərimənin miqdarını müzakirə edirik ki?
-Bəs nəyi edək?
-“Mən cərimə ediləcək xətalara yol verməyəcəm, nümunəvi vətəndaş olacam” deyə müzakirələr etmək daha doğru deyilmi?
Əslində, müzakirə bu cür olmalı idi:
“Görün, bu prinsiplərə əməl etməyən nə qədər adam var ki, dövlət məcbur qalıb, cərimələri bir neçə qat artırır”.
–Hikmət bəy, bəlkə bu da Azərbaycanda keçirilən 29-cu COP tədbirinə görədir? Onsuz da, bir tərəfdən heç vaxt olmayan işlər baş verir. Məsələn, yollarda dəyişiklik edilir, velosiped sürənlər kütləvi olmadığı halda belə velosiped zolağı çəkilir. Sanki, bütün bunlar bir az da özünü xaricə “göstərmək” niyyəti daşıyır…
-Xeyr, sizinlə razılaşmıram. Ona görə ki, COP tədbiri birdəfəlik olan hadisədir. Heç bir hüquqi dövlətdə ictimai münasibətlərin tənzimlənməsi hansısa tədbirlə əlaqələndirilə bilməz. Burada da manipulyasiyanın başqa tərəfi meydana çıxır. COP29-u gözdən salmaq üçün bunu siyasiləşdirməyə çalışırlar. Bu tədbirin Azərbaycanda keçirilməsini istəməyən qüvvələr var və onlar ictimai rəyi başqa istiqamətə yönəltməyə çalışırlar. Necə olur, tədbir 28 ildir olur, siyasiləşdirilmir, amma bizə gələndə əlli söz çıxır? Birmənalı şəkildə şantajdır, təzyiqdir.
-Yaxşı, bəs necə oldu ki, birdən-birə hamı bizə təzyiq eləməyə çalışdı? Əgər biz güclü dövlətiksə, əksinə, dost olmalı deyillərmi? Bütün Qərb birləşdi, dedi, gəlin, Azərbaycana təzyiqlər edək?
-Azərbaycan xüsusi ilə də ərazi bütövlüyünü və suverenliyin təmin edəndən sonra təbii ki, bunu gözü götürməyən qüvvələr olacaqdı və elə oldu da. Beynəlxaq tədbirlər siyasiləşdirilir, qanunlarımız başqa istiqamətlərə yönəldilir və.s. Bunları da kimlərin, hansı maraqlara etdiyi bəllidir.
-Kimlər, hansı maraqlara görə edir?
-Bunun təməlini qoydu Fransa, Erməni lobbisi, İslamafob dairələr və.s. Burada qərəz olduğu bəlli deyilmi? Azərbaycan tarixi zəfər əldə edib, yeni reallıqlar yaradıb və indi də imicimizə zərbə vurmağa çalışırlar. Bu prosesdə təkcə Azərbaycan yox, bu reallığımızı qəbul edən ölkələr də hədəfə alınır. Məsələn, Rusiya.
-Deyirsiniz, məsələn, Ukrayna-Rusiya məsələsi, yaxud da Qərbin Rusiya ilə hansısa problemi də bizə görədir?
-Bu məsələlərdə Rusiyaya həm də Qarabağ probleminin həllində onum davranışını rəhbər tuturlar. Bu gün Fransa kimi ölkələr də Rusiyanın Qarabağa olan loyal münasibətini qəbul edə bilmirlər. Ona görə hədəfdə təkcə biz deyilik.
-Hikmət bəy, siz “Demokratik cəmiyyətdə insan hüquqları və azadlıqları; Azərbaycan Respublikası təcrübəsinin politoloji təhlili” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək, siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, alimlik dərəcəsi almısınız. Yəni ki, bu baxımdan da birbaşa olaraq Azərbaycandakı siyasi məsələlər əsasən mövzunuzdur, doğrudurmu?
-Bəli, düz bilirsiniz, elədir.
-Bu gün ABŞ və Avropa təşkilatları Azərbaycana siyasi məhbuslarla bağlı təzyiqlər edir. Nə düşünürsünüz bu barədə, Demokratik cəmiyyətdə insan hüquqları və azadlıqları barəsində müdafiə edən, kitab yazan Hikmət Babaoğlu Azərbaycanda siyasi məhbusların olduğunu qəbul edir, yoxsa…?!
-Əvvəla, gəlin ona baxaq ki, siyasi məhbus termini nə deməkdir? Bu gün bizə qarşı deyilən sanksiyaların siyahısında bilirsinizmi kimlər var, kimlər Azərbaycanda siyasi məhbus hesab edilir?
-Kimlər var, kimlər edilir?
-Ruben Vardanyan var, Araik Arutyunyan var, məsələn. Bunlar da siyasi məhbusdurmu?
-Bunlar da olsun Avropanın “marağı”. Bəs öz vətəndaşlarımız necə, onlar siyasi məhbusdurmu?
-O, bir az başqa məsələdir. Hüquqda ümumiyyətlə, “siyasi məhbus” sözü yoxdur. Bu terminin məzmununu kim izah edə bilər? Biz o sanksiyalardan danışanlara müraciət edirik ki, siyasi məhbus nədir, verin görək onun əsasını, izahını, amma səs yoxdur. Heç kim heç nə deyə bilmir. Çünki bu söz sonradan yaradılan, ictimai rəyi yanlış istiqamətə yönləndirmək üçün bir siyasi epitetdir.
-Onda belə çıxır ki, onlar sözügedən təzyiqləri özündən uydurur, məsələn, heç nədən Azərbaycana cərimə kəsir ki, filan məhbusa təzminat verin?
-Bunlar hamısı Azərbaycanı şantaj etməyə xidmət edir. Hüquqda sanksiya tələb edəcək hal yoxdursa, bu, necə qoyula bilər? Bu söz, dediyim kimi, sadəcə, epitetdir. Yenə də təkrar edirəm, bununla ictimai rəyi formalaşdırırlar, özü də, yanlış istiqamətə. Mənim sonradan yazdığım bir kitab da var. Adı “İnfoimperializm və media”-dır. Burada yeni insan tipini homoinformatik kimi səciyyələndirmişəm. Bu, xarici diqtə ilə yaranan informasiya mühitidir. Burada isə ictimai autizm simulyasiyasə başlayır. Bu gün xarici qüvvələr də ictimai rəyi iflic edirlər. Amma heç kim qabağına qoyub oxumur ki, “siyasi məhbus” nədir və “siyasi məhbus” deyilən adamın əməli nədir? Biri gedir, kiməsə fiziki güc tədbiq edir, biri gedir, başqa cür qanunu pozur. Bir baxaq, görək ki, bunlar doğrudur, ya yox? Bir sözlə, edilən təzyiqlərin, sanksiya çağırışlarının heç bir əsası yoxdur. Cənab Prezident demişkən, onlar özləri-özlərinə məktub yazırlar. (Gülür)
-Hikmət bəy, əvvəlki illərdə olduğu kimi bu seçkilərdə də bir çox dairələrdə “Karusel əməliyyatı” olduğunu yayılan videolarda şahidi olduq. Seçkilər sizin dairədə necə keçdi, saxtakarlıq olmuşdumu?
-Əvvəla, mən sizin “Karusel əməliyyatı” sözünüz ilə də razılaşmıram. Bunun özü də şablon epitetdir. Mən artıq üçüncü dəfədir ki, deputat seçilirəm və şəxsən saxtakarlığa rast gəlməmişəm. Deputat olduğum ana qədər fəal vətəndaş kimi məntəqə sədri də olmuşam və bilirəm ki, bu, nə qədər çətin bir prosesdir. Elə bilirsiniz, seçki saxtalaşdırmaq asandır? Bunun mən haradasa qeyri-mümkün olduğunu da bilirəm. Bir dəfə məntəqə sədri olanda ABŞ-dan gələn bir müşahidəçiyə dedim ki, axıra qədər burada olacaqsınız, sonda da səsləri sayacayıq, protokola qol çəkib gedəcəksiniz. Belə də oldu. İzlədi, heç bir saxtakarlıq görmədi, amma o, sonda qol çəkməkdən də imtina etdi.
-Niyə, əgər saxtakarlıq yox idisə, səbəb nə idi ki?
-Səbəb o idi ki, ona təlimat o cür verilmişdi. O, bura gəlmişdi ki, gedəndə desin, seçki saxtalaşdırıldı. Mən də bunu təxmin edirdim. Sonra öyrəndim ki, o adam qeyri-ciddi adam idi, intellektual baqajı da yox idi. Adicə demişdim ki, Cek London oxumusanmı? Vallah, heç onu tanımadı da.
-Deyərdiniz, “Martin İden” kimdir?
-Hə, onda da deyəcəkdi, “Martin İden”yazıçıdır(gülür)
-Onda burada da belə çıxır ki, saxtakarlıqla bağlı yayılan videolar montajdır?
-Mən belə bir şey iddia etmirəm. Burada sizə ciddi müsahibə verirəm. O videolar hansı şəraitdə çəkilibsə, xəbərim yoxdur. Şübhəsiz ki, belə şeylər də ola bilər. MSK bununla bağlı qərarlar qəbul edir. Saxtalarlıq varsa, həmin dairə ləğv olunur. Bu cür prosesə şahid də olmuşuq.
-Seçkilərlə bağlı ATƏT onu da dedi ki, rəqabətsiz şəraitdə keçirilib. Rəqabət aparmadan qalib gəlmişdiniz ki?
-Mənim altı nəfər rəqibim var idi və onlara təşəkkür edirəm. Çünki çox yüksək səviyyədə və qanunla təbliğat aparıblar. Qərb rəqabət deyəndə qarşı-qarşıya dayanıb, ziddiyyət nəzərdə tutursa, o, bizə lazım deyil. Özüm haqqında bir söz deyim. Dedim axı, üçüncü dəfədir seçilirəm və seçicilərimlə bu dəfə görüşə gedəndə elə bilirdim, köhnə dostlarımla görüşə gedirəm. Görüşlərin birində bir cavan oğlan da gəlmişdi. Mən tanımadım, amma dedilər, illər əvvəl o gənc universitetə qəbul olanda təhsil haqqı məsələsində, o cümlədən sonradan iş məsələsində də köməklik etmişəm.
-Yadınızdan çıxmışdı etdiyiniz yaxşılıq?
-Aha, üstündən illər keçib. Daha sonra da o gənc əsgərə gedib. Mən görəndə, doğrudan da tanımadım. Seçicilərimin az qala hər biri ilə tarixçəm var. Biri dedi, filan yerdə filan köməklik etmisiniz. Yadıma düşəni də olurdu, düşməyəni də. Ən pis halda seçicilərim deyirdilər ki, müəllim, siz yaxşı danışırsınız, səsimi sizə verəcəm. İnanın, bunun özü belə mənim üçün motivasiyadır.
-Seçiciləriniz sizdən hansı məsələlərdə kömək istəyirlər? Deyirlərmi, yol çəkin, oranı düzəldin, buranı belə edin?
-Əlbəttə, elə də olur.
-Edirsiniz?
-İnsanlar fərqlidir də. Hərə bir şey istəyə bilir. İndi hamı da bilmir axı deputatın səlahiyyətləri nədir? Yol çək deyən, oranı-buranı düzəlt deyən də olub və mən hər birinə kömək etmişəm, aidiyyatı orqanlara müraciət eləmişəm və məsələ aradan qalxıb.
-Pul istəyənə cibinizdən pul verirsiniz?
-Buna cavab verməyəcəm. Adam öz cibimdən elədiyini deməz. Maddi təminatla bağlı başqa şəkildə də köməklik etmək olur. Bələdiyyə var, onun da müəyyən imkanları var. Altı aylıq, bir illik yardımlar edə bilirik.
-Seçkilərdən danışmışkən, Gürcüstanda keçiriləcək olan Prezident seçkilərdə bizim əksər deputatlar “Gürcü arzusu” partiyasını dəstəkləyir. Yəqin, siz də hakim partiyanı dəstəkləyirsiniz…
-Mən bu barədə seçim edə bilmərəm. Əvvəla, Gürcüstan xalqının seçimi nədirsə, o da olacaq. Burada onu demək olar ki, hansı partiya, şəxs milli maraqlara, dəyərlərə xidmət edir? Bu gün “Gürcü arzusu” partiyası Gürcüstanın milli dəyərlərinə sadiq çıxır, təşəbbüskeşlik edirsə, niyə də yox?!Bütün hallarda bu seçkilər region üçün çox vacib seçkilərdir. Bu gün Gürcüstanın daxili dəyərlərini də dağıtmağa çalışırlar. Hazırsa Rusiyanın təsiri rəsmi olaraq Gürcüstanda olmasa da, mənə elə gəlir, qeyri-rəsmi var.
-Deyərdim, Rusiyanın təsirinə görə Gürcüstan Avropa İttifaqına daxil ola bilmir.
-Doğru deyirsiniz. Abxaziya, Cənubi Osetiya məsələsi var, münaqişə olaraq qalır. Amma digər məsələ, bu gün 60 faizdən çox insan “Gürcü arzusu”na səs verib. Gürcüstan Azərbaycan kimi dəyərlərinə sahib çıxmaq istəyir. Onlar bizdən fərqli olaraq səhvlər də buraxmışdılar. Məsələn, eynicinslilərin nikahı filan var idi. İndi bu gün də bu cür şeylərin əzabını çəkirlər. Qərb, Fransa, ABŞ çox açıq və aqressiv şəkildə Cənubi Qafqazda yerləşib, Ermənistanı gücləndirirək yenidən bizə qarşı müharibəyə qaldırmaq istəyir. Gürcüstandakı seçkilər həm də bu baxımdan vacibdir.
-Moldovadakı seçkilərdə “Avrointeqrasiya” üstünlük təşkil etdi. Onda belə çıxır, Gürcüstan “Avrointeqrasiya” edə bilməyəcək?
-Bəli, Gürcüstanın hakim partiyasının siyasəti başqa cürdür. O seçilərsə, olmayacaq.
-Amma əhali “Avrointeqrasiya”-nı istəyir…
-İstəməyənlər də var axı. Bu gün orada seçkidən dərhal sonra vətəndaş müharibəsi belə etməyə çalışırlar. Gürcüstanda proseslər “Gürcü arzusundan” kənarda olacaqsa, sonrakı proseslərdə Ermənistan güclənə bilər və bu da bizim leyhimizə deyil.
-Yəqin ki, Azərbaycan da “Avrointeqrasiya” etməyəcək, hə?
-Azərbaycanda Avropa dəyərlərini mənimsəmək məsələsinə hələ Ulu Öndər Heydər Əliyev düstur vermişdi. O, deyirdi ki, Qərbin müsbət xüsusiyyətlərini mənimsəmək olar, amma bütün dəyərlər ziyanlı da ola bilər. Qərbəndən universal dəyər gəlirsə, cəmiyyəti inkişaf etdirmək olar. Mənim də formulum budur: “Konservatizm+liberalizm=Neokonservatizm”
Bir sözlə, bütün yaxşı dəyərləri qəbul edə bilərik, amma daha məsələn, eynicinslilərin nikahı dəyər deyil axı. Biz belə məqamda onu kəsib atmalıyıq, çünki zərərlidir. Biz Qərb dəyərlərini rədd etmirik, amma öz yolumuz var. Bunu da deyim ki, Qərbin özündə özünəxas demokratiya var, amma bizlərə etmək istədikləri “işğalçı demokratiya”-dır. Bəlkə də, bu, təzadlı səslənir, amma belədir. Qərbin üçüncü ölkələrə ixrac etdiyi demokratiya “dəyərsizləşdirmək, lidersizləşdirməkdir və dövlətsizləşdirməkdir”. Bunun özü işğalçılıqdır və Azərbaycan da bunu qəbul etmir.
-Hikmət bəy, bir az da başqa məsələlərə yönələk. Maraqlıdır, Milli Məclisdə dostluq etdiyiniz deputatlar varmı? Yəqin ki, burada da hərənin öz “kruqu” var.
-Mənim Milli Məclisdə dostum yoxdur, bura dostluq yeri deyil. Hər biri dəyərli iş yoldaşlarımdır, vəssalam. Başqa cür çıxmasın, heç kim inciməsin. Volterin maraqlı bir sözü var: “Dostları olanın dostu yoxdur”. Qəribə səslənir, amma belədir. Yəni deyir ki, dost bir nəfər olur. Sözsüz, mənim dostum, dostlarım da var, amma başqa sahədən. Burada belədir ki, məsələn, hansısa komissiyanın üzvləri digərlərinə nisbətdə daha yaxşı münasibətləri olur, çünki tez-tez görüşürlər. Yaxud, bir-birinə nisbətən yaxın oturanların əlaqələri ola bilər. Bu dostluq məsələsi də şərtidir.
-Onu da deyirlər ki, deputatların çoxu kitab oxumur, intellektual baqajları da çox deyil….
-Kim oxumursa, bir söz deyə bilmirəm. Mənə qalanda isə kifayət qədər oxuyuram. Əsasən də tarixi kitablar. Demək, Nazim Hikmətin bir şeiri var: “Ben artık türkü dinlemek yok, türkü söylemek istiyorum”. İndi bu misal, özüm tarixi əsərlər də yazıram. Bu istiqamətdə özümü sınamışam da. “Akdamardan Sarı Gəlinədək erməni yalanı” adlı tarixi əsər yazmışam. Daha sonra, “Türk tarixi və mifoloji dünyagörüşündə atlar ” mövzusunda da yazmışam. Bu gün tarix məsələsi məni narahat edir. Heç Sovet dövründə yazılan tarix də yaxşı deyil. Çünki yarımçıqdır, elə yarımçıq da qalacaq. Ona görə ki, Azərbaycan xalqının tarixi coğrafiyası hələ də bütöv deyil. Bizim tariximizi öyrənmək üçün tədqiqatlar aparacağımız, mədəniyyətimizin beşiyi Urmiyada apara bilmiriksə, Təbrizdə, Ərdəbildə, Xorasanda, Dərbənddə öyrənə bilmiriksə, hansı tarixdən söhbət gedə bilər? Etnoqrafiyamız, arxeologiyamız, antropolgiyamız bərbad gündədir və saxtalaşdırılır. Bir çox tarixçilərimiz “Paniranist” tarixçilərdir.
-Məsələn, ad çəkmək olarmı?
-Ad çəkmək olmaz. Onlar hansı mənbəyə gedirsə, bizim tariximizi çıxardıb, “itirib” İran tarixini qabardırlar. Xüsusi olaraq bu sahəyə kənar ünsürlər yeridilib, bu gün də bu proses davam edir. Prezident də demişdi. Bizi Qarabağa qaytaran tarixi yaddaşımızdır. Bu gün bir tarixçi Şəmkir ətrafında tapdığı sikkəni əsas götürüb deyirsə, bu, Sasanilərə aiddir, demək, o, Azərbaycan tarixinə xidmət etmir. V əsrdə Azərbaycanda Sasanilər yox idi. Bu gün kimsə Ulu Öndərin “Bir millət, iki dövlət” tarixi tezisinə qarşı çıxıb Anadoludakı türkləri ayrı xalq kimi görürsə, o, Azərbaycan tarixini saxtalaşdırır. Qaldı digər ədəbiyyat məsələsinə, çox adamı oxuyuram, oxumuşam. Məsələn, poeziyada Elçin Mirzəbəylinin yaradıcılığını çox sevirəm, həm də kolleqamdır. İlham Qəhrəman, Ramiz Qusarçaylı, Elçin Hüseynbəyli, Səlim Babullaoğlu, Sayman Aruz və.s. Daha gənclərdən isə Şəhriyar Del Geranini deyə bilərəm. Bir sözlə, oxuduğum müəllif çoxdur. Amma bu gün ədəbiyyatımıza da hücumlar var.
-Yəqin ki, Əkrəm Əylislini deyəcəksiniz…
-Əkrəm Əylisli ədəbiyyatçı deyil, seperatçıdır, bölücüdür. Ona hücum edənlərdən biri mənəm bu məsələyə görə. “Daş yuxular”na da cavab yazmışam. Bu gün Anara da, Məmməd İsmayıla da hücum edirlər. Anara sədr kimi nə deyirlər, desinlər. Amma heç nə yazmayıb demək nə deməkdir? İndiki nəslin bir qismi Anarı oxuya-oxuya yazıçı olub. Çingiz Abdullayevə də hücum edirlər. Çox nahaq.
Orxan Saffari
Gununsesi.info
