Bu gün XX əsr Azərbaycan-türk ictimai fikrinin ən görkəmli nümayəndələrindən biri Əli bəy Hüseynzadənin anadan olmasının 160-cı ildönümü tamam olur.
Gununsesi.info xəbər verir ki, Milli Məclisin deputatı Etibar Əliyev Əli bəy Hüseynzadənin yazdığı məqaləni sosial şəbəkə hesabında paylaşıb.
Həmin məqaləni təqdim edirik:
“Məktəblər açmağa cəhd edirik, lakin nə kifayət qədər pul, nə milli proqrama müvafiq kitablar və nə də öz din və dilini yaxşı bilən müəllimlər tapmırıq. Fədakar və qeyrətli gənclər bir yerə gəlib müxtəlif adlar altında ictimai təşkilatlar yaradırlar. Ancaq təşkilatçılıqların qeyri-müntəzəm və zəif əlaqələri olduğu üçün çox keçmədən dağılırlar. Teatrın faydasını anlayan mədəni gənclərimiz incəsənət ocaqları yaratmaq üçün tamaşalar təşkil edirlər. “Həmiyyət”, “Birinci şirkət”, “İkinci şirkət” filan meydana gətirilər. Lakin nə təsiredici bir repertuar tapırlar, nə də xalq tərəfindən yetərli rəğbət görürlər.
Bütün işlərimiz belədir. Bu durumun səbəbi nədir? Burda bir hekayəni xatırlamaq istərdim: hələ ibtidai məktəbdə oxuyarkən mənim dərs yoldaşlarımın içində iki şagird var idi ki, ikisinin də rəssamlığa qarşı fövqəladə istedad və həvəsləri mövcud idi. Bunların çəkdikləri şəkillərə digər yoldaşlar hər zaman qibtə edərdi. Bir gün bu həvəskar rəssamların birini atası məktəbdən çıxarıb özünə köməkçi etmək üçün satıcı etdi. Digər yoldaşımız isə məktəbə davam edərək bir neçə ildən sonra təhsilini tamamlayıb öz istedadı istiqamətində rəssamlıqda inkişaf etmək üçün Peterburqa getdi. Orada İncəsənət Akademiyasına daxil oldu. Bu məktəbdə də üç-dörd il təhsil aldıqdan sonra gözəl bir şəhadətnamə almaqla kifayətlənməyərək, Almaniyanın Drezden və Münxen şəhərlərinə gedib bu şəhərlərdəki digər müəllimlərdən dərs aldı. Ən nəhayət isə, incəsənət sahəsində daha yetkin hala gəlmək üçün Hollandiya, Belçika və Paris muzeylərində gəzdikdən sonra İtaliyanın paytaxtı Romaya yollandı. O, burada da bir-iki il qalıb Rafaellərin, Korrecioların, Mikelanceloların, Leonardo da Vinçilərin, Tissiyanların, Botiçellilərin əsərlərini tədqiq etdi. Bizim rəssam yoldaşımız ancaq bu qədər zəhmətdən sonra öz vətəninə qayıdıb rəssamlığa başladı. Satıcı olan yoldaşımla bu rəssamın bir-birindən ayrıldıqlarının üzərindən tam iyirmi il keçmişdi. Bir gün bizim satıcının yolu Moskva şəhərinə düşdü, orada bir rəsm sərgisi açılmışdı. Satıcı da sərgini gəzməyə getdi. Bir neçə rəsm əsərinin üzərində öz köhnə yoldaşının imzasını görüb tanıdı.
Rəsmlərin altında isə bir kağız parçasında qiymətlərini göstərən bu sözlər yazılmış idi: üç min manat, beş min manat, yeddi min manat…
Bizim dükançı xəyala daldı. Vaxtilə yoldaşından daha çox istedadlı və qabiliyyətli olduğu bir sənəti tərk edib satıcılıqla məşğul idi. Dükançılıqda isə ayda yüz əlli, iki yüz manatdan, yəni ildə iki min manatdan çox pul qazana bilmirdi. Rəssam olan yoldaşı isə, şübhəsiz, ildə qırx-əlli min manat qazanırdı. Atası o zamanlar vəfat etmiş olan bizim dükançı şəhərə qayıdar-qayıtmaz dükanı bağladı. Rəssamlıqdan otuz-qırx min manat qazanmaq mümkün ikən dükanın nə lüzumu var idi. Dükançı bir mağazaya gedib rəssamlığa dair bir çox alətlər və rənglər alıb yenidən rəssamlığa başladı. Bir neçə böyük rəsm çəkib sərgiyə göndərdi… Lakin heyhat! Bu lövhələrə otuz, ya qırx manatdan çox pul verən müştəri tapılmadı!.. Çünki dükançı bir məqamı unutmuşdu. O, bilmirdi ki, rəsmlərin üç, dörd min manata satılması üçün əvvəlcə peterburqlarda, berlinlərdə, drezdenlərdə, münxenlərdə, romalarda iyirmi ilə qədər çalışmaq lazımdır…
Dükançı elə zənn edirdi ki, yaşıl çəmənlərin, ağacların rəsmi yaşıl ilə boz rəngli daşların, qayaların rəsmi də ağ və qaradan ibarət rənglərlə çəkilir…
Beləliklə, bizim vəziyyətimiz də bu dükançının halına oxşayır: Biz inqilab gurultusu və dalğalarının təsiri ilə oyanıb gördük ki, “Karvan gedib, hələ biz yolun yarısındayıq”.
Biz müşahidə etdik ki, qonşularımızın irəli getməsinin səbəbi qəzetlər, mətbəələr, kitablar, məktəblər, mədrəsələr, sənət nümunələri, cəmiyyətlər, şirkətlər, təşkilatlar, teatrlar imiş!.. Biz də tələsərək bunları yar-yarımçıq düzəltməyə başladıq. Bilmirik ki, qonşularımız qırx, əlli ildən bəridir çalışırlar. Bilmirik ki, on min manatlıq rəsmlər çəkmək üçün Ayvazovskilər əvvəlcə otuz ilə qədər əmək sərf etmişlər…
Yaxşı ki, millətimizdə təbii bir istedad, keçmiş mədəniyyətlərimizdən bizə irsən keçən bir qabiliyyət var imiş. Yoxsa rəsmlərimiz, portretlərimiz heç qırx, əlli manata da satılmayacaq idi!.. Lakin hər halda müvəqqəti qəzetlərdən, məktəblərdən, məscidlərdən, cəmiyyətlərdən, incəsənət mərkəzlərindən ibarət qırx, əlli manatlıq bu ictimai rəsmlərimiz də “qırmızı qaranlıqlar içində yaşıl işıqlardır…” Əksəriyyəti, daimi olmasalar da, gündən-günə ədədləri çoxalır. İşığın biri söndükcə, yerinə digər ikisi yanır.”
1906-cı il