Harvard Universitetində aparılan araşdırmada lazımsız və dəyərsiz “Ig Nobel” mükafatlarının sahibləri məlum olub.
Gununsesi.info xəbər verir ki, “Habertürk yazarı” Ayşe Özek Karasu mükafatlarla bağlı təfərrüatları paylaşarkən, Nobel mükafatlarını almağa getməyənlərdən də yazıb.
Bildiyiniz kimi, Nobel mövsümü yaxınlaşır, Harvard Universitetindən bir qrup tərəfindən gərəksiz və absurd elmi araşdırmalara parodiya kimi verilən “İg Nobel” mükafatları keçən həftə öz qaliblərini tapıb.
Onun builki görkəmli tədqiqatları arasında qaya yalayan alimlər (kimya-geologiya mükafatı), müəllim və tələbələrin sıxıntısı (təhsil), dəniz-su qarışığının hamsi cinsiyyətinə təsiri (fizika), cəsədin iki burun dəliyində tüklərin pariteti ( tibb), tərs danışa bilənlərin zehni quruluşu (ünsiyyət) kimi məsələləri araşdıran işlər var. Psixologiya mükafatı, yanından keçən insanların yuxarı baxdığını gördükdə yuxarı baxması ilə bağlı təcrübəyə verilib.
“Əvvəlcə səni güldürən, sonra düşündürən nailiyyətləri şərəfləndirmək” kimi təqdim edilsə də, “İg Nobel”dən ilhamlanan bir anlayışdır, yəni “dəyərsiz” mənasında.
Verilən mükafat astronomikdir: 10 trilyon dollar – amma Zimbabve dolları!
Əslində, Zimbabve Mərkəzi Bankının keçmiş rəhbərlərindən biri Gideon Qono bir dollardan 100 trilyon dollara qədər geniş diapazonda əskinas çap edərək, insanları kiçikdən böyüyə rəqəmlərlə tanış etdiyinə görə riyaziyyat üzrə “İg Nobel” Mükafatını alıb. Amma o, mərasimə getməyib.
Mükafat alanların mərasimdə iştirak edib-etməməsi vacib bir detaldır. Harvardın Sanders Teatr salonunda keçirilən mərasimlərə yüksək yumor dozası səbəbiylə lağ edilməkdən qorxan bəzi elm adamları olub. Pandemiyadan bəri onlayn keçirilir, lakin hələ də uzaqdan iştirak edən və ya olmayan insanlar var.
Keçmişdə müxtəlif səbəblərdən iştirak etməyənlərin bir dəstəsi:
-İngiltərədə kran suyuna kanserogen maddələr qatdığına görə kimya mükafatını alan və onu Dasiani brendi ilə qablaşdıraraq satan dünyanın ən böyük qazlı içki markası mərasimə nümayəndə göndərməyib.
-Avropa və Amerikada keşiş qıtlığı olduğundan, ölülərin ruhu üçün ayinləri Hindistandakı kahinlərə həvalə edən və autsorsingdəki uğuruna görə iqtisadi mükafat alan Vatikan heç kimi göndərməyib.
-Ağır siyasi satira olan mükafatlar da baxımsız qalıb. Məsələn, Xirosima faciəsinin 50 illiyində Sakit okeanda nüvə sınağı keçirdiyinə görə sülh mükafatını qazanan Fransa prezidenti Jak Şirak dünya etirazlarla sarsıldığı bir vaxtda təbii ki, mərasimə qatılmayıb.
Daha sonra 2002-ci ildə Amerikanın enerji şirkəti Enronun böyük bir mühasibat qalmaqalı səbəbiylə iflası mükafata layiq görülüb. Enron və mühasibat və audit firmasının rəhbərləri Artur Andersen iqtisadiyyat üzrə mükafatı “xəyali ədədlərin riyazi konsepsiyasını iş dünyasına uğurla uyğunlaşdırdıqlarına” görə alıblar, lakin onlar mərasimə qatılmayıblar. İstəsələr də gedə bilmirdilər, hamısı həbsdədir.
“İq Nobel” Mükafatları saf yumor və ya ağır satira niyyəti ilə verilsə də, bəzi mükafatlar da ciddi mübahisələrlə nəticələnib. Məsələn, radioda kantri musiqisinin ən çox səsləndiyi Amerika şəhərlərində intihar hallarının daha yüksək olduğunu müəyyən edən iki sosioloqa tibbi mükafatın verilməsi böyük reaksiya doğurub. Ölkə müğənnilərinin qəzəbi bir yana qalsın, araşdırmada istifadə edilən metod elm adamları tərəfindən yanlış hesab edilib.
Səid Əhmədli
Gununsesi.info
