Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının (MBNP) təşəbbüsü ilə “Nağdsız hesablaşmalar haqqında” qanunun tətbiqi nəticəsində hüquqi və fiziki şəxslərin bankdakı vəsaitini nağdlaşdıra bilməməsi məsələsi getdikcə ölkədə ciddi problemlərə yol açmaqdadır.
Yəni, MBNP 4 aprel 2017-ci il tarixində Azərbaycan Respublikası ərazsində fəaliyyət göstərən bütün banklara “Nağdsız hesablaşmalar haqqında” qanunun III, IV maddəsinə əsasən hər hansı limit tətbiq etmədən bütün əməliyyatların nağdsız qaydada aparılması barədə göstərişindən sonra heç bir hüquqi və fiziki şəxs bankdakı vəsaitini nağdlaşdıraraq çıxara bilmir. Məsələnin ən “maraqlı” tərəfi ondan ibarətdir ki, MBNP belə bir qərar verərkən nağdsız əməliyyatların aparılması üçün heç bir mexanizm müəyyən etməyib. Bu gün hər hansı bir hüquqi və fiziki şəxs bankda nağdsız əməliyyat aparmaq istəsə belə, onu necə həyata keçirməyin mexanizmi mövcud deyil və bu da insanları çıxılmaz duruma salıb. Nəticədə banklarda maliyyə əməliyyatlarının aparılması iflic vəziyyətə düşüb. Hüquqi və fiziki şəxslər banklardakı pulu nağdlaşdıraraq, iş görə bilmir. Vəziyyət isə getdikcə mürəkkəbləşir.
MBNP-nin bu qərarı nəinki dövlət sektoruna və ictimai sektora, eyni zamanda, biznes sektoruna da öldürücü zərbə vuracaq. Çünki qərara əsasən bank əməliyyatları nağdsız aparmalı olacaq. Bunun da mexanizmi olmadığından bu sahənin iflic vəziyyətə düşməsinə gətirib çıxaracaq. Bunun mexanizminin hansı formada tətbiq edilməsi ilə bağlı isə ortada hələ də bir təklif yoxdur. Necə deyərlər, bu da “at almadan axurun çəkilməsinə və ya axur çəkmədən at alınması” məsələsinə bənzəyir.
MBNP və aidiyyatı dövlət qurumları da mövcud vəziyyətdən çıxış yolu tapıb, məsələni həll etmək əvəzinə, öz aralarında korporativ maraqları uğrunda mübarizə aparırlar. Belə olan halda təsəvvür edin ki, hər hansı QHT təmsilçisi bir yerdə tədbir keçirirsə, yaxud, ictimai təşkilat və ya Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyası kiməsə yardım edirsə, invoys açmalıdır, kart əldə etməlidir, ondan sonra bank əməliyyatı həyata keçirməlidir. Deyək ki, təşkilat işçisini hər hansı rayona və xarici ölkəyə ezamiyyətə göndərir. Bilet və otel pulunu köçürmə ilə etdikdə, bu, müəyyən mənada mümkündür. Düzdür, bu məsələni Azərbaycana tam aid etmək olmaz. Çünki Azərbaycanda, ümumiyyətlə, xidmət və biznes sektorunun mütləq əksəriyyətinin bank hesabı yoxdur və olanı da bərbad vəziyyətdədir. Ezamiyyətə göndərilən şəxs bəs gündəlik ezamiyyə xərclərindən necə istifadə etməlidir? Yolda yemək yeyərkən, mağazadan nəyisə alarkən, onu necə ödəməlidir? Tutaq ki, təşkilat birini Bakıdan Şəkiyə ezamiyyətə yollayır və bu şəxs “Ağsu aşırımı”nda nahar etməli olur. Yemək yeyən şəxs yediyi yeməyin pulunu ödəyərkən yeməkxana sahibinə deməlidir ki, zəhmət olmasa, invoysunu ver, hesabı ora köçürəcəyəm?
Axı, Azərbaycanda bununla bağlı heç bir mexanizm yoxdur və yaxın onillikdə belə bir qaydanın tətbiqini gözləməyə də dəyməz. Yaxud da, həmkarlar təşkilatı istənilən bir rayonun ucqar kəndindən yaşayan, ona xəstəsini təcili müalicəsinə maddi yardım almaq üçün müraciət edən şəxsə deməlidir ki, sən get əvvəlcə bank hesabı aç və həmin hesab nömrəsini mənə göndər, sonra yardım edim? Birincisi, bu, qeyri-mümkündür. Ona görə ki, bu xeyli vaxt itikisi deməkdir. İkincisi, ucqar kənddə yaşayan şəxs xeyli məsafə və maddi vəsait sərf edib rayon mərkəzinə gəlməli və orada hesab açmalıdır. Bu da hələ bilmək olmur nə qədər vaxt alacaq… Ondan sonra da həmin hesab nömrəsini göndərməlidir həmkarlar təşkilatına və sair və ilaxır. Onu da deyək ki, hesab açmaq və kart almaq pulludur. Digər məqam isə ondan ibarətdir ki, o, ucqar kənddə yaşayan nə bilir bank hesab nömrəsini və ya onu lazımi ünvana göndərməyi… Bu, axı, Azərbaycan reallığıdır?! Əhalinin mütləq əksəriyyətinin bu sahədəki bilik səviyyəsi çox aşağıdır.
Tutaq ki, vətəndaş kiminsə yardımı ilə bunu etdi. Axı, həmin şəxsə xəstəsini müalicə etdirmək üçün təcili pul lazımdır. Pul isə vaxtında vətəndaşa çatmadığından onun də xəstəsi dünyasını dəyişir, dəfn olunur… Hələ onun 3-7-si də çıxır… Ancaq onun maddi yardımı gəlib çıxmır ki, çıxmır… Hələ demirik ki, o hesabı açanacan nə qədər vasit xərcləyir… Və göndərilən maddi yardımdan nə qədər vergi, bank hesabı çıxılacaq onu demirik… Deyək ki, vətəndaşa 100 manat yardım ediləcək. Bu bürokratik əngəllə isə heç ona pul da qalmır, qalsa da 10-20 manat vəsait qalacaq ya yox…
Digər bir misal: istənilən hüquqi və fiziki şəxs ictimai nəqliyyatda istifadə edilən karta 1 manat pulu köçürmə yolu ilə necə yükləsin, 3 manatlıq dəftəxana ləvazimatını köçürmə yolu ilə necə alsın, ezamiyyətə gedəkən yeməkxanada içdiyi supun pulunu necə köçürsün, kirayə götürdüyü ofisin (əksəriyyəti şəxsi mənzildir) kirayə haqqını sahibinə necə versin (təbii ki, heç birinin bank hesabı yoxdur) və s. və ilaxır. Bax, belə ciddi problemlər yaranıb. Vəziyyət düzəlmədiyindən yaranmış duruma böhran halını almağa başlayır. Və yaranmış durum onu göstərir ki, vəziyyət getdikcə daha da dərinləşəcək. Ona görə ki, artıq QHT sektorunun təmsilçiləri aldıqları qrant layihələrindən imtina haqqında düşünməyə başlayıb.
Ancaq ölkə başçısı bu sektorun inkişafı üçün lazımi şəraitin yaradılması ilə bağlı müvafiq tapşırıqlar verib. O sahəyə dövlət büdcəsindən vəsait ayrılır. Bu sektor oturşmaqdadır və ölkədə vətəndaş cəmiyyətinin formalaşmasında, onun inkişaf etməsində müstəsna xidmət göstərməkdədir. İndi MBNP-nin bu qərarı QHT sektorunu artıq iflic vəziyyətinə salib və bu sektor verilən qərarın acısını çəkməkdədir. Odur ki, MBNP bir daş atıb quyuya və kimsə də tapılmır ki, onu oradan çıxara… İndi belə xırda problemlərdən ötərimi də ölkə başçısı məsələyə qarışmalıdır? Axı, ölkə başısı bank sektorunda şəffaflığı təmin edib, insanlara daha rahat və komfort xidməti etməsi istiqamətində islahatların həyata keçirilməsini tapşırıb. Ancaq yerlərdə onun tapşırıqları aidiyyatı qurumlar tərəfindən düzgün icra olunmur və bu zaman korporativ maraqlar önə çıxır. Bu da nəticədə islahatların uğrula həyata keçirilməsinə ciddi maneçiliklər yaradır və prosesi effektsiz edir. Odur ki, istənilən dövlət qurumu hansısa addımı atmazdan və islahatı həyata keçirməzədn öncə reallığı nəzərə almalı və qəbul etdiyi qaydaların tətbiqi üçün mexanizmlər yaratmalıdır. Ondan sonra qərarlar verməlidir. Əks halda, həyata keçirilən islahatlar uğur qazanmayacaq və əksinə, vəziyyəti daha da pisləşdirəcək. Bu da nəticədə insanların hakimiyyətdən haqlı narazılıqlarına səbəb olacaq.
Son olaraq isə MBNP-nun bu qərarını ölkə başçısının həyata keçirdiyi islahatları sabotaj etmək cəhdi kimi də dəyərləndirmək olar.
Mürtəza
Gununsesi.info
