Müasir tibb sayəsində bir çox xəstəliklər nəzarət altına alınsa da, tif kimi qədim təhlükələr hələ də insan sağlamlığı üçün ciddi risklər yaradır.
Gununsesi.info xarici mediaya istinadən xəbər verir ki, “Tifo qızdırması” inkişaf etmiş ölkələrdə nadir olsa da, dünyanın bir çox yerlərində, xüsusən də Cənubi Asiyada ümumi sağlamlıq problemi olaraq qalır.
Üstəlik, son illərdə dərmana davamlı bakteriyalar yaranıb və bu xəstəliyin müalicəsi getdikcə çətinləşib.
Son tədqiqatlar tif xəstəliyinə səbəb olan Salmonella enterica serovar Typhi (S Typhi) bakteriyasının antibiotiklərə qarşı müqavimətini sürətlə inkişaf etdirdiyini ortaya qoyub. Bu vəziyyət xəstəliyi müalicə etmək üçün istifadə edilən məhdud dərman variantlarını təhdid edir.
2022-ci ildə aparılan bir araşdırma, 2014-2019-cu illər arasında Nepal, Banqladeş, Pakistan və Hindistandan toplanmış 3489 tifo suşunun genomlarını araşdırdı.
Tədqiqat geniş şəkildə dərmana davamlı (XDR) Typhi hallarında dramatik artım tapdı. Bu bakteriyalar təkcə ənənəvi antibiotiklərə deyil, həm də ftorxinolonlar və üçüncü nəsil sefalosporinlər kimi yeni antibiotiklərə də davamlı olub.
XDR Typhi əsasən Cənubi Asiyada baş versə də, tədqiqatlar 1990-cı ildən bu yana bu bakteriyaların beynəlxalq yayılmasının 200-dən çox nümunəsini göstərir. Bakteriya Cənub-Şərqi Asiya və Afrikada yayılmaqla yanaşı, Böyük Britaniya, ABŞ və Kanadada da aşkar edilib.
Mütəxəssislərin fikrincə, hazırda tif xəstəliyinin müalicəsində effektiv olan yalnız bir oral antibiotik qalıb: azitromisin. Ancaq bu dərmana müqavimət göstərən genetik mutasiyaların da sürətlə yayıldığı bildirilir.
Stanford Universitetinin yoluxucu xəstəliklər üzrə mütəxəssisi Dr. “S Typhi-nin davamlı ştammlarının sürətlə yayılması, xüsusilə yüksək riskli ölkələrdə profilaktik tədbirlərin genişləndirilməsinin təcili ehtiyacını vurğulayır” ,- deyə Jason Andrews deyib.
Müalicə olunmazsa, ölüm nisbəti 20 faizə çatan tif hər il 11 milyon yeni xəstəliyə səbəb olur. Mütəxəssislər inanırlar ki, gələcək epidemiyaların qarşısını tifo konjugat peyvəndləri ilə almaq olar. Bununla belə, onlar qeyd edirlər ki, bu vaksinlərin qlobal əlçatanlığının artırılması lazımdır.
Alimlər bildirirlər ki, XDR və azitromisinə davamlı tif xəstəliyinin yaranması bu peyvənd işlərini sürətləndirmək üçün təcili çağırışdır. Əks halda dünya yeni sağlamlıq böhranı ilə üzləşə bilər.
Orxan Saffari
