ABŞ-ın “The Washington Post” qəzeti Əfqanıstanın Taliban tərəfindən devrilmiş prezidenti Həmid Kərzainin mövcud həyatı ilə reportaj hazırlayıb.
Gununsesi.info həmin reportajın tərcüməsini təqdim edir:
KABUL – Keçmiş Əfqanıstan prezidenti Həmid Kərzainin bəzəkli masasının üstündə mavi qələm tutucu, lüğət və bəzilərində devrilmiş hökumətin möhürü olan vərəqlər yatır. Stolun ortasında qırmızı rəngli kitab var: “Talibanla həyatım”.
2010-cu ildə Talibanın Pakistandakı keçmiş səfiri tərəfindən yazılmış kitab, bir akademik jurnal tərəfindən qrupu motivasiya edən şeylər haqqında güclü fikir təklif etdiyi kimi təsvir edilmişdir.
Kərzay Əfqanıstanın yeni hökmdarlarını anlamaq üçün əlindən gələni edir. Onun həyatı onların həyatı ilə iç-içədir.
Kərzai 2021-ci ildə Taliban hakimiyyəti ələ keçirdikdən sonra Əfqanıstanda qalmaq qərarı haqqında deyib: “Öz təhlükəsizliyimə əmin deyildim. Bu mənim ölkəmdir”.
Kərzai bir ildən çoxdur ki, Kabildəki villasında virtual ev dustaqlığında yaşayır.
Onun sözlərinə görə, Taliban onun hər addımını izləyir və onun paytaxtı tərk etməsinə mane olub. Bununla belə, Karzai Əfqanıstan daxilində Talibanın ən görkəmli tənqidçisinə çevrilərək, ondan bütün qızların məktəbə getməsinə icazə verməsini və ölkənin etnik müxtəlifliyini əks etdirən hökumət yaratmağı tələb edir.
Taliban onun çağırışlarına məhəl qoymayıb. Lakin Karzainin inadkarlığı və digər siyasi xadimlərin qaçdığı kimi Əfqanıstanda qalması onun irsinin, hətta təxminən 13 il hakimiyyətdə olduğu müddətdə onu çox tənqid edən əfqanlar arasında da yenidən qiymətləndirilməsinə səbəb olub.
Qəzet yazır ki, bir vaxtlar burada çoxları tərəfindən Amerikanın marionetası kimi baxılan – sərkərdələrlə dolu və korrupsiya ilə boğulan bir hökuməti idarə etdiyinə görə qınandı – Kərzai indi daha ədalətli Əfqanıstanı müdafiə etdiyinə görə geniş şəkildə alqışlanır.
Yerli xəbər saytı olan Maseer Daily-nin baş redaktoru Əsədullah Vahidi, “Onun keçmişdə pis imicinə malik idi, indi imicini düzəltməyə çalışır. O, ölkədə müsbət dəyişiklik üçün çalışır” deyə bildirib: “Talibandan qorxan insanlar üçün o, onlar üçün ilham oldu”.
Lakin Kərzai bir simvoldan daha çox şeyə sahib olmaq və mənalı siyasi axirətə sahib olmaq istəyirsə, o, Taliban liderlərinin etimadını qazanmalı olacaq, onların çoxu onu hələ də düşmən kimi görür.
Talibanın İnformasiya və Mədəniyyət Nazirliyinin yüksək rütbəli rəsmisi Əbdülhəq Hammad, “Kərzai Əfqanıstanın işğalı üçün amerikalılarla birlikdə işləyən ilk şəxs idi” deyib: “O, işğala rəhbərlik edirdi. Ona necə güvənə bilərik?”
Qəzet daha sonra xatırladır: “Keçən il Əfqanıstanda ABŞ-ın dəstəklədiyi hökumətin süqutu qəfil görünə bilərdi, lakin ondan əvvəl 20 illik rüşvətxorluq və yanlış idarəçilik baş verdi. 2001-ci ilin sonundan 2014-cü ilə qədər Kərzay Amerikanın dövlət quruculuğu layihəsinin siması idi. Tənqidçiləri onun ölkəni xarabalığa aparan yola saldığını iddia edirlər.
Milyardlarla beynəlxalq yardım axınına baxmayaraq, Kərzai Əfqanıstanı qurmaq üçün çox az şey etdi. O, həmçinin etnik parçalanmaları qızışdırmaqla hakimiyyəti birləşdirən sərkərdələrin dəstəyinə arxalanaraq milli birlik hissini aşılaya bilmədi. Amerikanın yenidənqurma fondlarını izləyən ABŞ nəzarətçi orqanına görə, onun hakimiyyəti həm də korrupsiya ilə yadda qaldı, çünki onun Qərb və Əfqan müttəfiqləri gizli müqavilələr vasitəsilə milyonlarla dollar qazanırdılar”.
Karzai deyib ki, o, xidmətlərin çatdırılmasında korrupsiya və rüşvətə görə tam məsuliyyəti öz üzərinə götürüb: “Ancaq yüz milyonlarla dollar və ya milyonlarla dollar olan böyük müqavilələr, böyük korrupsiya, Amerika Birləşmiş Ştatlarının işi idi”.
O iddia edir ki, Əfqanıstanın taleyi üçün son məsuliyyəti ABŞ daşıyır.
“Əfqanıstandakı müharibə bizim müharibəmiz deyildi. Mən Əfqanıstan kəndlərinə və evlərinə qarşı müharibədə ABŞ-ın tərəfdaşı deyildim. Terrorizmə qalib gəlmək adı ilə aparılan bu müharibənin əslində Əfqanıstan xalqına qarşı müharibə olduğunu anladığım andan dəyişdim. Mən bu səbəbdən Talibanı “qardaşlar” adlandırdım”.
Buna cavab olaraq isə qəzet yazır ki, amma Taliban hər zaman Kərzayı düşmən kimi görürdü.
Yaraqlılar 1996-cı ildə paytaxtı ələ keçirdikdən sonra onların ilk əməllərindən biri Əfqanıstanın keçmiş prezidenti Məhəmməd Nəcibullaha işgəncə vermək və cəsədini yol dirəyindən asaraq öldürmək olub.
2021-ci ilin avqustunda onların döyüşçüləri Kabilə daxil olanda Kərzai həyatı üçün qorxurdu. O, qalmaq qərarına gələn digər yüksək səviyyəli əfqan siyasətçisi Abdulla Abdullanın evinə getməyə qərar verdi.
Kərzai, “Ölkəm problemli olanda onu tərk etmirəm” dedi.
Lakin Taliban döyüşçüləri gələnə qədər prezident sarayı artıq tərk edilmişdi. Prezident Əşrəf Qani qaçmışdı.
“Dövlət dağılmazdı” deyən Kərzai bildirib ki, Qaninin getməsi hər şeyin dağılması idi.
Reportajda daha sonra qeyd olunur:
Bu günlərdə Karzay Əfqanıstan siyasətçiləri, dini və icma liderləri ilə demək olar ki, hər gün görüşlər keçirir və müntəzəm olaraq ABŞ, Avropa və BMT rəsmiləri ilə danışır.
O, tez-tez evindəki toplantıların görüntülərini tvit edir və qadınların və qızların acınacaqlı vəziyyətinə diqqət çəkmək üçün sosial mediadan istifadə edir.
Ötən həftə o, Talibanı qadınların Əfqanıstan universitetlərində oxumasını qadağan etdiyinə görə tənqid edib.
Karzai etiraf edib ki, o, Taliban, xüsusilə də sərt xətt tərəfdarları tərəfindən təzyiqlərlə üzləşir. “Bəzi liderlər tez-tez gəlib mənimlə danışırlar və çox səmimi söhbətlər edirlər. Ancaq münasibətlər bəzən dediyim şeylərə, onlardan istədiklərimə görə gərgin olur.”
Bəziləri hesab edir ki, Kərzainin Qərblə, eləcə də Çin, Hindistan, Rusiya və İranla güclü əlaqələri var. “Bu ölkələr Kərzainin burada qalmasını və Talibanla münasibətlərin normallaşdırılmasında müəyyən rol oynamasını gözləyirlər”.
Yazıda o da vurğulanır ki, hökumət dəyişikliyi üçün hər hansı bir ehtimal varsa, ətrafına insanları toplayan şəxs o olardı.
Kərzainin tərəfdarları bunu rədd edərək, onun rolunu 1960-1970-ci illərdə, Sovet işğalından əvvəl Əfqanıstanın keçmiş monarxının rolu ilə müqayisə edirlər. Fərəh əyalətinin keçmiş qubernatoru və Əfqanıstan Ali Sülh Şurasının keçmiş sədri Əkrəm Xpalvak deyib: “İndiki dövrdə ona bir ağsaqqal kimi ehtiyacımız var”.
Karzai təkid edir ki, onun “öz ölkəmdə olmaqdan və uşaqlarımın təhsil almasından başqa heç bir istəkləri yoxdur”.
Taliban rəsmisi Hammad deyib ki, Kərzai yüz minlərlə əfqanın ölümünə görə məsuliyyət daşıyan cinayətkar olsa da ona amnistiya verliib: “Onun siyasətlərimizi tənqid etməsi heç bir dəyişikliyə səbəb olmayacaq”.
Tərcümə:
Pərviz Həşimli
Gununsesi.info
